W położonej na południowy wschód od Łańcuta wsi Markowa powstało pierwsze w Polsce Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowe im. Rodziny Ulmów (MPRŻ). Minimalistyczna i surowa bryła budynku swoim kształtem nawiązuje do prymitywnego wiejskiego domu.
Józef i Wiktoria Ulmowie pod koniec 1942 r. dali schronienie ośmiorgu Żydom z rodziny Szallów i Goldmanów. O fakcie ukrywania Żydów przez rodzinę Ulmów doniósł Niemcom prawdopodobnie Włodzimierz Leś – granatowy policjant z Łańcuta. W 1944 r. najpierw zamordowano Żydów, potem Józefa i Wiktorię (będącą w siódmym miesiącu ciąży), następnie dzieci. Ulmowie udowodnili, że nawet w sytuacji zagrożenia własnego życia istnieje wybór własnej decyzji – szanującej życie i wartości drugiego człowieka.
W Muzeum można obejrzeć archiwalne dokumenty, filmy i zdjęcia opatrzone komentarzem w trzech językach: polskim, angielskim i hebrajskim. Poznacie tu udokumentowane przypadki udzielania pomocy Żydom na terenie województwa podkarpackiego. Zamieszczone są tu bowiem: Lista Ratujących na Podkarpaciu, w przypadku których naukowcy z Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie mają dowody na udzielanie pomocy, oraz Lista Ratujących zamordowanych na Podkarpaciu, którzy pomoc Żydom przypłacili własnym życiem. W samym środku sali muzealnej obejrzycie odtworzone wnętrze domu rodziny Ulmów wraz z jego wyposażeniem. Dom ten, stojący niedaleko Muzeum, nie zachował się do naszych czasów. Przed budynkiem Muzeum znajduje się plac z podświetlanymi tabliczkami z nazwiskami Polaków zamordowanych za udzielanie pomocy Żydom. Środek placu zajmuje płyta z inskrypcją – pomnik poświęcony pamięci żydowskich ofiar i ich anonimowych polskich wspomożycieli. Na murze obok budynku Muzeum umieszczono z kolei tabliczki z nazwiskami pomagających Żydom mieszkańców Podkarpacia. W sąsiedztwie Muzeum posadzono drzewka owocowe – jest to zalążek Sadu Pamięci, poświęconego uratowanym Żydom. Przy alejkach Sadu ustawione są tablice z nazwami miast, miasteczek i wsi leżących w granicach Polski w roku 1939 r., w których w czasie wojny Polacy z narażeniem życia ratowali Żydów. W Sadzie uwzględnione są jedynie te miejscowości, w których pomagały osoby uhonorowane tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Muzeum im. Rodziny Ulmów zostało otwarte w marcu 2016 r. Opiekę sprawuje nad nim Samorząd Województwa Podkarpackiego i Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej
37-120 Markowa 1487
tel. 17 224 10 15
sekretariat@muzeumulmow.pl
Zwiedzanie
kwiecień – październik:
listopad – marzec: